Osmanlı Devleti zamanında Kudüs’te ve Mescid-i Aksa içerisinde pek çok eser yaptırılmış aynı zamanda tarihin üstünde iz bıraktığı mimari yapıların da onarımı sağlanmıştır. Kudüs’te Yavuz Sultan Selim tarafından Memlük hâkimiyetinin bitirilmesinin ardından burada Osmanlı dönemi imar faaliyetleri başlamıştır. Padişahlar, sultanlar, paşalar Kudüs’e hizmet etmek için yarışmaya başlamışlardır. İşte burada eser veren isimlerden bir tanesi de 1605 yılında kendi ismi ile anılan medreseyi yaptıran Gazze valisi Ahmet Rıdvan Paşa’dır. Ahmet Paşa 3. Murat ve 3. Mehmet zamanında Gazze sancakbeyliği görevinde bulunmuştur.
Mescid-i Aksa içerisinde Kubbetü’s Sahra avlusunda doğu yönünde yer alan medrese, oldukça küçük bir yapıdır. Kubbeli olarak yapılmış olan yapının giriş yönünde ilk yapıldığı yıllarda 3 göz kubbeli revaklı olduğu duvarda yer alan izlerden anlaşılmaktadır. Tek renk taş kullanılarak yapılmış olan yapının kapının yanında yer alan penceresinin sövelerinin iki renk taş kullanımı ile yapıldığı görülmektedir. Tek bir mekandan oluşan yapı Ahmet Paşa tarafından üst düzey öğrencilerin kullanımı için yapılmış ve burada en iyi alimlerin ders vermesi planlanmıştır. Günümüzde ise iki katlı olarak kullanılmaktadır. Üst katı El-Aksa’nın irşat ve vaaz komisyonu tarafından kullanılırken, alt katı ise güvenlik görevlileri tarafından kullanılmaktadır (Ahmediyye Medresesi Halveti, 2024; Uğurluel, 2022).
Arguniyye Medresesi, Memlük emirlerinden Halep naibi olan Argun El-Kamili tarafından 1357-1358 yılları arasında yaptırılmıştır. Emir Argun medresenin inşası tamamlanmadan önce 1357 yılında vefat etmiştir (Midilli, 2022). Medrese emirin vefatının ardından Rükneddin Baybars isimli bir emir tarafından tamamlattırılmıştır (Erguvan Medresesi, 2024). Medresenin ismi bazı kaynaklarda Arguniyye, bazılarında ise Erguvan veya Erguniyye olarak geçmektedir.
Medrese, Mescid-i Aksa’nın batısında, Demir Kapı’ya (Babül Hadid) yakın bir konumda yer almaktadır. İki katlı olarak inşa edilmiş olan yapı, Mescid-i Aksa avlusunda yer alan en görkemli yapılardan bir tanesidir. Medresenin girişinin yer aldığı duvarın bir kısmı iki renk taştan örülmüştür. Girişin üzerinde yer alan oyma taşta medresenin banisinin ismi ile inşa tarihi bulunmaktadır (Uğurluel, 2022; Erguvan Medresesi, 2024). Kitabe sokak cephesinde bulunan taç kapının sövesinde yer almaktadır. Kitabenin iki yanında madalyon şeklinde peşkir arma bulunmaktadır. Eşkenar dörtgen formunda bulunan arma, yaptıran kişinin devlet içerisindeki konumunu göstermesi bakımından önemlidir (Burgoyne & Richards, 1987).
Medrese kare plan şemasına sahiptir. Sokak cephesinde bulunan dar bir geçitten Hatuniyye Medresesi’ne geçit yer almaktadır. Hatuniyye Medresesi’nin tek renk taş cephesinin Arguniyye Medresesi’nde kırmızı ve krem olmak üzere iki renk olarak devam ettiği görülmektedir. Medresenin içerisinde iki renk taşla yapılmış, sivri kemerli bir mihrap bulunmaktadır. Mihrabın iki yanında Sultan 2. Abdülhamit zamanında Mescid-i Aksa’ya gönderilmiş şamdanlar yer almaktadır (Burgoyne & Richards, 1987).
Yakın zamana kadar konut olarak kullanımda olan yapı, bugün temelinin çevresinde yapılan kazılardan dolayı güvenlik sebebi ile boşaltılmıştır. Emir Argun’un yanı sıra Şerif Hüseyin ve Kral Abdullah bu medresede metfundur. Emir Argun’un türbesinin bulunduğu odanın penceresinin bir tanesi Demir Kapı’dan çıkıldığı zaman solda yer alırken, diğeri Harem-i Şerif’e açılmaktadır (Uğurluel, 2022; Erguvan Medresesi, 2024).
Basıtiyye Medresesi Memlükler döneminde inşa edilen Kudüs’ün önemli eğitim kurumlarındandır. Medresenin inşa sürecini ilk olarak Şeyhulislam Şemsüddin Muhammed el-Herevî başlatmış ancak yapı tamamlanmadan önce hayatını kaybetmiştir. Bunun üzerine miladi 1431 (H.834) yılında ordu ve hazine veziri olan Kâdı Abdulbâsit Halil el-Dimeşkî tarafından vakfedilmiştir. Medrese ismini de bu zattan almaktadır. Küçük yaşta yetim kalan Abdulbâsit Halil el-Dimeşkî, medresenin vakfiyesinde en az on yetim çocuğun daimi olarak medresede barındırılmaları kuralını belirtmiştir.
Medrese Mescid-i Aksa’nın kuzey revaklarında Şerefü’l-Enbiya ve Hıtta kapıları arasında yer almaktadır. Devaddariye Medresesi’nin de üst katında bulunur. Bina üç oda ve bir açık avludan meydana gelmektedir. Tarihte geniş çapta üne sahip olan medresede özellikle Şafi fıkhı, Kur’an ve hadis gibi dini ilimlerin yanı sıra astronomi ve matematik gibi pozitif bilim dallarında da eğitim verilmiştir.
Günümüzde iki bölümden oluşan yapı, Mescid-i Aksa’nın dışında yer alan ve engelliler için bir eğitim kurumu olan Bekriye okullarının merkez binası olarak hizmet vermektedir. Diğer bölümü ise ikamet amaçlı olarak kullanılmaktadır.
El-Atem/ Faysal kapısı olarak bilinen kapının hemen üzerinde üçlü penceresiyle dikkat çeken bu medrese 1330 yılında Emineddin Ebu Said Abdullah tarafından yaptırılmıştır. Mescid-i Aksa’nın kuzey avlusuna bakan iki katlı bir binadır. Kudüs’ün köklü ailelerinden Hüseynî ailesi sonraları bu medreseyi konut haline getirmişlerdir. Alt kısmı Hüseynî ailesine ait aile mezarlığı olarak kullanılmıştır.
